Pokazywanie postów oznaczonych etykietą teatr. Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą teatr. Pokaż wszystkie posty

czwartek, 20 listopada 2014

Tematem zawsze jestem ja


Castorf. Prowokacja dla zasady
Robin Detje
Rok Wydania: 2013 
Wydawca: Korporacja Ha!Art

"Kiedy w 1992 roku Frank Castorf został dyrektorem Volksbuhne Am Rosa-Luxemburg-Platz, rozpoczął wielkoniemieckie szaleństwo „ja”, po którym historia teatru nadal się nie otrząsnęła. Już wkrótce na dachu jego teatru stanął niebieski neon z napisem OST. Równie dobrze mogłoby pojawić się tam słowo: JA. Jak jednak dać do zrozumienia, że chodzi o „ja ze Wschodu”, które zawsze tęskniło za ucieczką za mur, by schronić się w ramionach narcystycznego Zachodu, choć nigdy tam nie dotarło i nigdy nie dotrze.”

Książka Robina Detje Castorf. Prowokacja dla zasady jest próbą nakreślenia wizji jednego z najważniejszych współczesnych reżyserów na świecie, czołowej postaci teatru niemieckiego-  Frankowi Castorfowi. Próbą, ponieważ, jak sam autor stwierdza trochę kokieteryjnie w posłowiu „życie Castorfa nie wyglądało i nie wygląda tak, jak je opisałem(…) kto próbuje opisać życie, musi je z konieczności udramatyzować, czyli zafałszować.” Co do fałszowania można polemizować, pewnie znawcy tematu mogliby powiedzieć więcej w tej materii, choć nawet laik czuje, że ma do czynienia z pewnego rodzaju panegirykiem, Castorf jest bezsprzecznie pozytywnym bohaterem tej błyskotliwie udramatyzowanej historii. Faktem jest jednak, że czyta się ją świetnie i z pewnością zadowoli każdego czytelnika  lubującego się w tekstach biograficznych. 

Dostajemy więc klasyczną pozycję z rodzaju jednostka uwikłana w wielką historię, z którą się kłóci i każdym przejawem swojej działalności manifestujące swoją odrębność. Nie od dziś wiadomo, że najbardziej skuteczną manifestacją tego typu jest tytułowa prowokacja. W praktyce, czyli na deskach teatrów, w których wystawiał swoje spektakle Castorf, objawiało się to w ten sposób, że biorąc na warsztat klasyczny utwór czy to Szekspira czy Ibsena, dokonywał na nim symbolicznego gwałtu, wymagał od aktorów histerycznej ekspresji posuniętej go granic groteskowego szaleństwa. Uwielbiał działać w sytuacji kryzysowej, namiętnie tworzył napięcia i dysonanse. W młodości zafascynowany Beatlesami i Stonesami często sięgał po ich utwory w swoich inscenizacjach, aktorom za wzór scenicznej ekspresji stawiał Jima Morrisona. W przedmowie Anna Burzyńska przywołuje jeden z wywiadów mistrza, w którym porównał on swoją reżyserską rolę do działań porywacza, który wskakuje do lokomotywy dostojnego pociągu imieniem Szekspir lub Lessing, rozkręca zawory tak, by rozpędzić maszynę do niebezpiecznej prędkości, a następnie wykoleja ją i wyrusza w nieznane. 

Książkę podzielono na dwie części, czasy życia i twórczości po wschodniej części muru czyli w NRD i trwający do dzisiaj epizod zachodni. Obie części przedzielone są wkładką ze zdjęciami ze spektakli, które, jak zauważyła jednak z recenzentek periodyku Teatralia, dzieli je niczym mur berliński. Ten jakże naturalny podział uwydatnia dodatkowo wyjątkowość niemieckiego reżysera, który niezależnie od tego, czy tworzy w prowincjonalnym teatrze w robotniczym miasteczku, czy wystawia w Berlinie dla wyrobionego, często snobistycznego widza, jest zawsze tym samy Castorfem wzbudzającym tylko skrajne emocje i tymi emocjami karmiącym swoje ego. Ego, które niczym Gombrowiczowskie „poniedziałek – ja, wtorek – ja, środa – ja….” eksploduje na scenie, by przepracować w konwulsjach i wrzasku traumy z dzieciństwa, erotyczne fascynacje, lęki i pokusy. Wszystko to jednak jest tak blisko widza, także fizycznie, że nie sposób, by nie zechciał się on identyfikować z kreacją mistrza, by nie celebrował wspólnie z aktorami kilkugodzinnych misteriów, dla których dzieła wielkich mistrzów są tylko szkicowym konspektem. „U Castorfa wszystko powinno bawić, więc i tym razem bawiło. Własną bezradność skierował przeciw inscenizowanemu tekstowi, zaszczepiając w nim swoją metodę. Aktorzy musieli improwizować.” 

Wpływ jaki wywarł i wciąż przecież wywiera Castorf na młodych kolegów także w naszym kraju jest bezsprzeczny. Żaden też niemiecki reżyser nie rozwinął sztuki aktorskiej jak Frank Castorf. Postać to zaiste godna rzeczowej i entuzjastycznej monografii, jaką daje nam Robin Detje, zadowalając tym samym nie tylko zapalonych teatromaniaków.

***
Za możliwość  zapoznania się z książką dzięki piękne portalowi SZTUKATER.PL